Antiokheia Ad Maendrum Antik Kenti
Adı, antik yazılı kaynaklarda komşu kentlere nazaran neredeyse hiç anılmadığı için gözlerden ırak kalmış olan Antiokheia ad Maeandrum, günümüz Aydın ve Muğla illerinin büyük bir bölümü ile Denizli ilinin batı uç kesimlerini kapsayan klasik Karia bölgesi kentlerinden biridir. Antik kentin içinde bulunduğu Karia bölgesi, antik yazarlardan Halikarnassoslu (Bodrumlu) Herodotos ve Atinalı Thukydides’e göre adını Karlardan almıştır. Bölge, İÖ 2. binyılın ikinci yarısına ait Hitit ve Mısır orijinli kaynaklarda olasılıkla “Karkişa” ya da “Karakişa” olarak geçmektedir. İÖ 1. binyıl Pers kaynaklarında ise “Karka” olarak anılmaktadır. Günümüzde, Aydın ili Kuyucak ilçesi, Azizabat ve Başaran mahalleleri arasında bulunan antik Antiokheia kenti, Morsynos (Dandalaz) ırmağının Maiandros (Büyük Menderes) ırmağına karıştığı noktada, Maiandros’un güney kıyısında, Nazilli ilçesinin yaklaşık 20 km doğusunda kurulmuştur. Kente, Aydın – Denizli karayolu üzerinde bulunan Kuyucak ilçesini geçtikten hemen sonra sağda görülen Karacasu – Tavas yolu üzerinde yer alan Başaran mahallesinin içinden geçilmektedir.
Hellence bu kent adı, Latince kaynaklarda ise “Antiocheia ad Maeandrum” olarak yazılmaktadır. Örneğin İÖ 59 – İS 17 yılları arasında yaşamış ünlü Romalı tarihçi Titus Livius, ab urbe condita (kentin kuruluşundan itibaren) adlı eserinin XXXVIII. kitabının 13. Bölümünde, Asia consulü Manlius Vulso’nun İÖ 189 yılında ordularını Antiocheia üzerinden götürürken geçtiği yolu anlatırken kent için “Antiochiam super Maeandrum” ifadesini kullanmıştır. Gençlik yıllarında Karia’da Nysa (Sultanhisar) antik kentinde öğrenim gören ünlü coğrafyacı Amasyalı Strabon da Anadolu’nun antikçağdaki coğrafya ve tarihini anlattığı Georgica (Coğrafya) adlı eserinin Anadolu ile ilgili olan kısımlarından biri olan XIII. kitabında, bize Antiocheia ad Maeandrum’un arazi durumu hakkında önemli bir ipucu vermektedir.
μετὰ δὲ τὴν Ἱερὰν πόλιν τὰ πέραν τοῦ Μαιάνδρου. τὰ μὲν οὖν περὶ Λαοδίκειαν καὶ Ἀφροδισιάδα
καὶ τὰ μέχρι Καρούρων εἴρηται: τὰ δ᾽ ἑξῆς ἐστι τὰ μὲν πρὸς δύσιν
ἡ τῶν Ἀντιοχέων πόλις τῶν ἐπὶ Μαιάνδρῳ, τῆς Καρίας ἤδη (XIII.4.15).
Demek ki, Aydın ili Kuyucak ilçesindeki antik Antiokheia kente, Roma İmparatoru Augustus döneminde de ἡ τῶν Ἀντιοχέων πόλις τῶν ἐπὶ Μαιάνδρῳ olarak anılmaktadır.
Kentin tarihini yazan tüm araştırmacılar tarafından, Menderes üzerindeki Antiokheia kentinin İÖ 3. yüzyılda, Hellenistik krallıklardan Seleukos Krallığı tarafından kurulmuş olduğunu söylemek gelenek haline gelmiştir. Bu bağlamda, Antiokheia kenti de Büyük Menderes havzasında kurulan Apameia, Nysa, Seleukeia, Laodikeia ve Stratonikeia gibi Suriye kraliyet ailesi tarafından olasılıkla da I. Antiokhos tarafından kurulmuştur.
Kentin tarihini içinde bulunduğu Karia bölge tarihinden ayrı olarak incelemek olanaksızdır. Romalı ünlü politikacı, yazar ve tarihçi Yaşlı Plinius (İÖ 23 – İS 79), Doğa Tarihi (Naturalis Historia) adlı eserinin V. bölümünde, bizlere, Antiocheia’nın Symmathios ve Kranaos adlı iki yerleşmenin birleşmesinden ortaya çıktığını aktarmaktadır: “Antiochia ubi fuere Symmatheos et Cranaos oppida” (NH V. 108).
Ancak ne gariptir ki, Menderes üzerindeki Antiokheia, Strabon, Plinius, Ptolemaios, Bizanslı Stephanos ve Hierokles gibi birçok antik yazar ile Pococke, Chandler, Leake, Arundell, Cramer, Hamilton, Fellows, Smith, Davis, Ramsay, Kiepert, Robert, Cohen ve Hild gibi yabancı seyyahlar/araştırmacılar tarafından bahsedilmekle birlikte binlerce yıldır doğayla baş başa yaşamaktadır. Doğa sanki yavrusunu koruyan bir ana gibi sarıp sarmalamaktadır Menderes üzerindeki Antiokheia’yı.
Kent, Hierokles’in Bizans coğrafyası için önemli bir kaynak olan Syndekdemos adlı eserine dayanarak Ramsay’ın verdiği tabloya göre, İS 451 yılında Khalkedon Konseyi’nde temsil edilmiş.
Aynı şekilde, 12. ve 13. yüzyıl yazılı kaynaklarından biri olan Odo de Deuil’in kronoğine göre, kent, 1147 yılında Haçlıların Türklere karşı bir sığınağı olmuş.
Kent, 1197 yılı başlarında ise Lykos (Çürüksu) vadisi içindeki önemli Bizans kentleri Laodikeia ve Khonai’ya Bizans Devleti’ne karşı asi durumda bulunan Manuel Maurozomes tarafından da el konulması sonucunda, Maiandros Theması’nın başkenti olmuş.
1211 yılında, Keyhüsrev ile Nikea Rum İmparatorluğu’nun başı olan Laskaris arasında Antiokheia yakınlarında bir savaş da yapılmış.
Nikea Rum İmparatorluğu’nun en büyük sınır üssü olan Antiokheia, 13. yüzyılın sonlarına doğru ise Türklerin eline geçmiştir.
Sonuç olarak son yıllarda kenti direkt olarak konu almayan projeler kapsamında yapılmış olan kısa süreli iki yüzey araştırması sayılmazsa; kent üzerine yapılan sistemli arkeolojik çalışmaların olmaması nedeniyle kent tarihi hakkındaki bilgiler, antik kaynaklara, nümizmatik ve epigrafik verilerle Ortaçağ kronikçilerinin verdiği sınırlı bilgilere dayanmaktadır.
Because its name was hardly ever mentioned compared to the neighboring cities in ancient scripts, Antiocheia ad Meaandrum was out of the public eye. It is one of the cities of the classical Karia district which consist of a large chunk of Aydın and Mugla province and western parts of the Denizli province. The Karia district which contains the ancient city, according to the ancient writers Herodotos from Halikarnassos and Thukydides from Athens, got its name from the Kar people. The district was probably mentioned as ‘Karkisa’ or ‘Karakisa’ in the Indian and Egyptian sources at the second millennia BC. At the first millennia BC. It is mentioned as ’Karka’ by Persian sources.
And today, the Antiocheia city located in the Aydin province, Kuyucak town, between the neighborhood of Azizabat and Basaran, was founded at the meeting points of Morsynos (Dandalaz) and Maiandros (Buyuk Menderes) on the south side of the Maiandros, 20 km east of Nazilli. In order to reach the city, one should drive through the Kuyucak town, located in the Aydin - Denizli highway, and through the Basaran neighborhood located in the Karacasu- Tavas road.
To consider it specially other than the other ancient cities having the same name, the city, is referred to as ‘Antiocheia’ on the shore or top of Maiandros, in the ancient Hellenic sources because of its location. The famous geographer Ptolemaios, who lived in the first half of second century AC, is referring to the city as “Προς Μαιανδροω” meaning ‘at the shore of Maiandros’ in his book which is also the first big atlas of the world.The city, on the labels of its coins, is referred to as ΑΝΤΙΟΧΕΩΝ ΤΩΝ ΠΡΟΣ ΤΩ ΜΑΙΑΝΔΡΟΩ meaning ‘Antiocheia on top of the Maiandros’.
This name in Hellenic, is referred to as ‘Antiocheia ad Maeandrum’ in the Latin sources. For example the famous Roman historian Titus Livius who lived in BC 59-AC 17 , in his work , ab urbe condita, (starting with the founding of the city) at the 38th book, 13th chapter, while describing the road in Antiocheia that Asian consul Manlius Vulso passed through with his armies at BC 189, used the name ‘Antiochiam super Maeandrum’ for the city. Strabon from Amasya who studied in his youth at Nysa ancient city in Karia (Sultanhisar), in his work named Georgica (geography) in the 13th book which he explains the geography and history of Anatolia in the ancient age, gives us an important insight on the terrain status of Antiocheia ad Maeandrum.
μετὰ δὲ τὴν Ἱερὰν πόλιν τὰ πέραν τοῦ Μαιάνδρου. τὰ μὲν οὖν περὶ Λαοδίκειαν καὶ Ἀφροδισιάδα
καὶ τὰ μέχρι Καρούρων εἴρηται: τὰ δ᾽ ἑξῆς ἐστι τὰ μὲν πρὸς δύσιν
ἡ τῶν Ἀντιοχέων πόλις τῶν ἐπὶ Μαιάνδρῳ, τῆς Καρίας ἤδη (XIII.4.15).
So this means the Antiocheia city in Kuyucak town Aydin province, was also called ἡ τῶν Ἀντιοχέων πόλις τῶν ἐπὶ Μαιάνδρῳ in the Roman Emperor Augustus era.
It has become a tradition by the researchers to claim that Antiocheia city on Maeandrum, was founded by Seleukos Kingdom, one of the Hellenistic Kingdoms at the third century BC. In the light of these information, Antiocheia city was founded by the Syrian royal family possibly by Antiokhos the First the city was founded at the basin of Maeandros river as well as like Apameia , Nysa, Seleukeia, Laodikeia, Stratonikeia.
It is not possible to investigate this city’s history without the history of the Karia district which contains the city. Famous Roman politician, writer and historian The Old Plinius (BC23-AC79) at the fifth chapter of his work Naturalis Historia (the history of nature), gives us the information that Antiocheia was the result of the merging of the two sub cities, Kranaos and Symmathios ‘Anthiochia ubi fuere Symmatheos et Cranaos oppida’ (NH V. 108).
Ironically, Antiocheia on top of Maeandrum, lives only with nature for thousands of years, even though ancient writers Stabon, Plinius, Ptolemaios, Stephanos from Byzantine, Hierokles and foreign investigators Pococke, Chandler, Leake, Arundell, Cramer, Hamilton, Fellows, Smith, Davis, Ramsay, Kiepert, Robert, Cohen, Hild mention Antiocheia in their work. It is as if nature is guarding and hugging Antiocheia on top of Maeandrum like a mother protecting her child.
The city, according to the work of Hierokles named Syndekdemos, which is an important source for the Byzantine geography, was represented in the Khalkedon Counsil at 451 AC.
Similarly, according to the Odo de Deuil’s chronic, which is one of the written sources of 12th – 13th century, the city was a shelter used by the Crusaders against Turks at 1147.
In the early 1197, the city had become the capital city of the Maiandros Thema. After the seizing of the important Byzantine cities Laodikeia and Khonai in the Lykos (Çürüksu) valley, by the Manuel Maurozomes, who is considered a rebel against Byzantine state.
At the year 1211, there also had been another war between Keyhüsrev and Laskaris who was the ruler of the Nikea Greek Empire.
Antiocheia, which was the largest border base of the Nikea Greek Empire, got conquered by Turks at the end of the 13th century.
As a result, apart from the two researches on the surface level, that were not meant to aim the Antiocheia city, because of the lack of the systematic archeological examinations directed to the city, the information about the city remains limited to the ancient resources, numismatic or epigraphic data and the limited information that chronicler from middle age provided.
